Psalmen 113

Loof, dienaars van de Heer,
Loof de naam van de Heer.
De naam van de Heer zij geprezen,
Van nu tot in eeuwigheid.
Van waar de zon opkomt tot waar zij ondergaat
Zij geloofd de naam van de Heer.
Verheven boven alle volken is de Heer.
Wie is gelijk aan de Heer onze God,
Die hoog daarboven Zijn woning heeft,
Die Zijn oog richt naar beneden,
Wie in de hemel en op de aarde?
Hij verheft uit het stof wie berooid is,
Uit het vuil tilt Hij op wie alles ontbeert.
Hij laat hem wonen bij hooggeplaatsten,
Bij de hoogsten van Zijn volk.
De onvruchtbare vrouw laat Hij wonen in het huis,
Een blijde moeder van kinderen, halleluja! 

Psalm 113 is een korte en uitbundige aansporing om de Heere te loven en te prijzen. Daartoe bestond alle reden: het gaat over Gods hulp en Zijn verhevenheid, en over de concrete hulp die Hij biedt, Als zodanig heeft de psalm ook het getuigenis in zich van wie de Heere is, en wat Hij ons geven kan en wil. De dichter vat deze zaken in het midden van de psalm samen met een retorische vraag: “ Wie is gelijk aan de Heere, onze God? “ Je kunt gerust stellen dat er een bepaalde inhoudelijke relatie bestaat met psalm 104. Ook daar wordt de Heere uitbundig geloofd en geprezen in Zijn verhevenheid en dagelijkse zorg voor de schepping. Psalm 113 richt zich echter specifiek op de mens alleen. Daarmee is er een verbinding met psalm 112, ook al is de poëtische vorm anders. 

Net als de voorgaande psalmen, noemt psalm 113 geen auteur. De mensen die aangesproken worden, noemt de dichter ‘ dienaars van de Heer. ‘ Over de datering bestaat geen zekerheid. Veel verklaarders denken dat het lied voor de ballingschap geschreven is. De psalm wordt als dank- en overwinningslied gekenmerkt. Terwijl de meeste psalmen door mannen geschreven zijn, is het denkbaar dat dit lied door een vrouw gemaakt is, en dat het laatste vers over het krijgen van kinderen na een periode van onvruchtbaarheid autobiografisch is. 

De psalm begint en eindigt met ‘ hallelujah! ´ . Dat is een aansporing om de Heere te loven. Je kunt een indeling vinden in deze psalm: een aansporing tot lofprijzing ( vs 1 – 3 ), een getuigenis van de verhevenheid en grootheid van God ( vs 4 – 6 ), en van de nabijheid van de Heere ( vs 7 – 9 ). 

In de eerste verzen gaat het om het prijzen van de naam van de Heere, daarna om het wezen van de Heere, om af te sluiten met Zijn daden in het concrete bestaan van de mens. In deze relatief korte psalm wordt de naam van God intensief gebruikt, maar liefst zes keer komt de naam van JHWH voor, en als je het noemen van de naam van JHWH in ‘ halleluja’ meerekent, zelfs acht keer. 

Het is duidelijk: de dichter roept de dienaren van de Heer op om Zijn Naam te loven en te prijzen. Met deze dienaren kunnen de priesters genoemd zijn, maar waarschijnlijk worden hier alle dienaren van de Heere bedoeld. Zijn Naam is het waard om voor eeuwig en altijd geprezen te worden, zelfs tot in eeuwigheid. ( vs 2 / vgl psalm 104 : 31 )Van de opgang van de zon tot aan haar ondergang zal de naam van de Heere geloofd en geprezen worden. ( vs 3 ) 

Met de eerste woorden kan de hele dag bedoeld zijn als tijdsbepaling, maar ook de hele wereld, namelijk van het oosten tot het westen. De Heere is verheven boven alle volken, en Zijn heerlijkheid of glorie boven de hemelen. Dat wil zeggen dat Hij geen lokale God van een bepaald volk is, maar dat Zijn soevereiniteit universeel is, omdat Hij de enige ware God is. 

Zijn macht is zo groot dat de dichter een retorische vraag stelt: ‘ wie is er aan Hem gelijk? ‘ Er is niemand, zo luidt het impliciete antwoord. De God van Israël is onvergelijkbaar met alle andere goden. Niemand in de hemel en op aarde is zoals de Heere die hoog woont, ver boven de mensen verheven, en die tegelijkertijd bijzonder bewogen is met ons aardse bestaan, en zich daar intens mee bemoeit. ( vs 6 ) De Heere richt armen op uit het stof, en behoeftigen uit het vuil. Om ze vervolgens te doen zitten bij de prinsen van zijn volk. Deze woorden komen ook terug in de lofzang van Hanna. God laat een onvruchtbare vrouw wonen in een huisgezin, en maakt haar een blijde moeder. In het lied van Hanna komt deze laatste zin niet voor, maar zij zal waarschijnlijk de aanleiding tot het schrijven van deze psalm geweest zijn. Zij was onvruchtbaar, en ontving op haar gebed een zoon, Samuel, die later een profeet in Israël geworden is. De verhoging en zegening in deze verzen mogen opgevat worden als een letterlijke zaak. In Israël golden vrouwen die arm en kinderloos waren totaal niet mee. Het opheffen van deze situatie betekende dan ook een zeker maatschappelijk eerherstel. 

De psalm verkondigt Gods majesteit en heerlijkheid, zijn verhevenheid. Wij mensen moeten Hem met eerbied en ontzag tegemoet treden. Hij is een God die omziet naar mensen. Je kunt dit verbinden met het zenden van Zijn Zoon Jezus Christus. In Zijn Zoon heeft de Vader in het bijzonder Zijn goedheid, barmhartigheid, liefde en genade laten blijken. Het gaat in psalm 113 in de eerste plaats om Zijn barmhartigheid en zegeningen. Toch is het een lastig punt dat het niet altijd zo is dat de onvruchtbaarheid en armoede van iedere vrouw opgeheven wordt. Hoe is dit te rijmen, want ongetwijfeld was dit in de tijd van de Bijbel ook al zo. Je moet in psalm 113 dan ook denken aan een persoonlijk getuigenis van Gods macht en van Zijn concrete daden. Waarschijnlijk heeft de dichter dit allemaal persoonlijk meegemaakt, en bestond daarom de behoefte aan deze lofprijzing. Er bestaat ook een samenhang met de lofzang van Maria. 

In de Joodse traditie was psalm 113 de eerste psalm van het zogenaamde Egyptische Hallel, ( psalm 113 – 118 ) een serie lofpsalmen. Deze werden gezongen tijdens de grote feesten. De psalm begint en eindigt met Halleluja. Want evenals vele andere psalmen is hij bedoeld om het grote en goede werk van het loven van God te bevorderen. Hij krijgt lof van Zijn eigen volk. Zij hebben de meeste reden om Hem te loven. Overal van het oosten tot het westen worden duidelijke bewijzen van de voortbrengselen van Zijn wijsheid, macht en goedheid waargenomen. Hij doet wonderen, buiten de normale gang van Zijn voorzienigheid. Dat betekent dat de wereld niet door de gewone gang van de natuur geregeerd wordt, maar door Hem alleen!