Vertelstem over de oorlog

Kerst 1914 De eerste wereldoorlog 

Op 28 juli 1914 begon de Eerste Wereldoorlog in Europa. Het was een veldslag  die tot 11 november 1918 zou duren. Alle grootmachten van de wereld waren bij deze oorlog betrokken. Aan de ene kant had je de geallieerden die bestonden uit soldaten van het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Rusland, aan de andere kant vochten Duitsland, Oostenrijk Hongarije en Italië. Deze bondgenootschappen breidden zich uit, steeds meer landen gingen meedoen met de oorlog. Op den duur deden meer dan 70 miljoen soldaten mee. Zo werd het één van de grootste oorlogen van de geschiedenis. De Tweede Wereldoorlog was de eerste oorlog waarin de mens gebruik kon maken van grote technologische ontwikkeling in vuurkracht. De eerste waarbij in grote hoeveelheden fabrieksmatig snel geproduceerde artikelen zoals machinegeweren, kanonnen, gifgas en prikkeldraad konden worden ingezet. 

Toen de oorlog begon dacht iedereen dat het allemaal zo voorbij zou zijn. ‘ Voor Kerstmis zijn we weer terug! ‘ zeiden de soldaten tegen hun geliefden. Maar het liep allemaal heel anders. Helaas waren de tactieken die de generaals en officieren inzetten, niet aangepast aan de nieuwe materialen. Ze dateerden nog uit de 19e eeuw, en dat was er volgens deskundigen de oorzaak van dat er enorme aantallen doden zijn gevallen. Meer dan 16 miljoen doden en meer dan 21 miljoen gewonden hebben diepe sporen getrokken in de levens van de achterblijvenden. 

De oorlog begon met een conflict, met de Oostenrijks – Hongaarse invasie in Servië, gevolgd door de Duitse aanval op Frankrijk via België en Luxemburg, gevolgd door Russische aanval op Duitsland. In Parijs, Londen en Berlijn verzamelden zich grote menigten mensen die wild waren van enthousiasme over een zege die niet lang op zich zou laten wachten. Miljoenen soldaten marcheerden zingend naar het front. Maar zo bleef het niet. Nadat de Duitse opmars na Parijs tot stilstand was gebracht, begon er een strategische uitputtingsslag in de loopgraven die geen noemenswaardige overwinningen, maar wel ontelbare levens kostte. Met Kerstmis 1914 waren er al een miljoen doden gevallen. Het front bevond zich vanaf het strand van Vlaanderen tot aan de Zwitserse grens, meer dan 750 kilometer lang. Vier jaar lang was er bijna geen enkele vooruitgang te bespeuren. Wat een heldhaftige strijd had moeten worden met paarden, wagens, trommels en trompetten, werd een zinloze slachting. 

De Eerste Wereldoorlog werd door gewone mensen gevochten. Net zoals wij smachtten ze naar saamhorigheid en erkenning. Ondanks dat deden die gewone mensen elkaar verschrikkelijke dingen aan. Toch was er in die afschuwelijke jaren in Europa een lichtpuntje van hoop. Dat was met Kerst 1914. Daarover gaat dit verhaal. In december 1914 ging de hemel even open. 

25 december 1914. Een stralend heldere nacht. Het was doodstil bij het Franse dorpje La Chapelle d`Armentieres. Het had gesneeuwd. De witte sneeuw bedekte alles, en veranderde het loopgravenfront in een vredig sprookjesachtige omgeving. De maan scheen helder over het niemandsland tussen de twee vijandige legers. Maar de Engelsen waren niet zo gerust op deze situatie. De Britse High Commandant stuurde een telegram naar het front met de mededeling om extra waakzaam te zijn, die nacht. Een extra wacht dus. Spiedende ogen over de witte vlakte naar de overkant, waar de Duitsers zich ophielden. Opeens schrokken de Britten zich half dood. Wat was dat? Commandant Albert Moren van het Second Queens Commando wreef zich de ogen uit. Was hij gek geworden door de eindeloze beschietingen? Was het gifgas naar zijn hoofd gestegen of zag hij werkelijk wandelende kerstbomen op zich afkomen? Eén voor één pinkelden er allerlei lichtjes aan. Schimmig bewegende lantaarns, fakkels, en zelfs kerstbomen doemden op uit de donkerte. 

Een diepe emotie welde in hem op. ‘ Stille Nacht, heilige Nacht ‘ hoorde hij zingen. Nog nooit in zijn leven had Albert Moren zoiets moois gehoord. Achter hem bedacht zijn regiment zich geen ogenblik. Het zette First Noël in. Nadat de laatste liedregel wegstierf, werd het gezang door een klaterend applaus van de andere kant beantwoord. Vervolgens zongen de Duitsers ‘ O Tannenbaum ‘ . De tijd vloog voorbij. Even was alle ellende vergeten, het werd gesmoord in het gezamenlijk gezongen; ‘O come all ye faithful ‘! 

“ Het was echt een ongelooflijke ervaring “ zouden getuigen later zeggen. Twee vijandige naties in oorlogstijd die samen Kerst vierden. Voor veel soldaten was het een hoogtepunt uit hun leven. Dit tafereel speelde zich overal rond het front af. Sommige regimenten verlieten hun loopgraven, liepen op elkaar toe en schudden elkaar hartelijk de hand. Soldaten riepen elkaar toe of ze misschien nog tabak hadden. Even later stond iedereen door elkaar met elkaar te praten en te lachen alsof ze elkaar al jaren kenden. Overal kleine groepen Britse en Duitse soldaten, over het hele front. Daar stonden ze zomaar in de witte sneeuw alsof ze elkaar de vorige uren nog niet hadden proberen te vermoorden. De Kerstnacht ging voorbij. De morgen brak aan. Veel soldaten klommen opnieuw hun loopgraven uit, wisselden kadootjes en sigaretten. Cola, thee en pudding van de Engelsen werden uitgewisseld voor sigaren, zuurkool en schnapps van de Duitsers. Er werden moppen getapt, uniformen gewisseld en er werden groepsfoto`s gemaakt alsof het om een klassenreünie ging. Er werden spontaan voetbalwedstrijden georganiseerd, waarbij soldatenhelmen als goal gebruikt werden. 

In het dorpje Fleurbaix in Frankrijk organiseerde de soldaten zelfs een gezamenlijke begrafenisdienst. De Duitsers stonden aan de ene kant van de baar, de Engelsen aan de andere kant. De officieren stonden vooraan. Iedereen had zijn helm afgedaan als teken van eerbied. Eerst zongen de soldaten :  ‘ The Lord is my Shepherd ‘, daarna  de Duitse versie ‘ Der Herr ist mein Hirte. ‘ Op die avond hielden de soldaten samen een maaltijd. Een Engelse officier werd tot achter de linies naar een wijnkelder gebracht om samen met een Duitse collega een glas excellente wijn te drinken. Er werden adressen uitgewisseld en de mannen beloofden dat ze elkaar na de oorlog in München of London zouden ontmoeten. 

Deze situaties laten zien hoe volkomen zinloos ruzie, moord en doodslag zijn. Het is veel beter om vrienden te maken, om een vredestichter te zijn. Er viel in WOII een duidelijk patroon te herkennen : hoe verder je van het front vandaan was, hoe groter de haat. Thuis, op de ministeries, in de huiskamers en de kroegen was de haat het grootst. Maar in de loopgraven ontstond er een diep begrip voor elkaar. Kerst 1914 was niet de enige keer dat er zoiets gebeurde. De vrede brak ook spontaan uit tijdens de Spaanse Burgeroorlog, de Boerenoorlog, de Amerikaanse Burgeroorlog, en de Krimoorlog. Daarom, wie je ook bent, op wie je ook boos bent, of wie je niet mag, als je dit verhaal leest: leg je wapens neer, met Kerst is alles mogelijk!