Johannes 8 : 1 – 11

Wat is overspel 

 

Vreemdgaan of overspel is het hebben van seksueel contact of een seksuele relatie met een ander dan de vaste partner zonder dat die laatste daarvoor toestemming gegeven heeft. Wanneer iemand die getrouwd is vreemd gaat, wordt ook wel gesproken van een buitenechtelijke relatie of echtbreuk. In 2019 eindigden 30041 huwelijken in een echtscheiding. De vanzelfsprekendheid van het huwelijk als basis voor een relatie of gezin is een stuk minder vanzelfsprekend dan pakweg 30 jaar terug. Ook zijn er steeds meer stellen die kinderen krijgen zonder te trouwen. De Bijbel veroordeeld overspel krachtig. 

Het Oude Testament geeft in het zevende gebod krachtige regels.
“ Pleeg geen overspel “ ( Exodus 20 : 14 / Deut. 5 : 18 ) 

“ Jezus ging naar de Olijfberg. En vroeg in de morgen was Hij weer in de tempel. Het hele volk kwam naar Hem toe. Hij ging zitten en gaf hun onderricht. Toen brachten de schriftgeleerden en de farizeeën een vrouw bij Hem die op overspel betrapt was. Ze zetten haar in het midden en zeiden tegen Jezus: “ Meester, deze vrouw is op heterdaad betrapt toen ze overspel pleegde. Mozes draagt ons in de wet op zulke vrouwen te stenigen. Wat vindt U daarvan? “ Dit zeiden ze om Hem op de proef te stellen, om te zien of ze Hem konden aanklagen. Jezus bukte zich en schreef met Zijn vinger op de grond. Toen ze bleven aandringen, richtte Hij Zich op en zei:  “ Wie van jullie zonder zonde is, werpe de eerste steen naar haar. “ Hij bukte Zich weer en schreef op de grond. Toen ze dat hoorden, gingen ze weg, één voor één de oudsten het eerst, en ze lieten Hem alleen met de vrouw die in het midden stond. Jezus richtte zich op en vroeg haar: “ Waar zijn ze? Heeft niemand u veroordeeld? “ Niemand heer “ zei Jezus. “ Ga naar huis, en zondig vanaf nu niet meer. “ zei Jezus. 

De Heere Jezus heeft hier op aarde elke dag goed benut om te onderwijzen, te leren, en mensen te bekeren tot het koninkrijk van God. Onafgebroken was Hij in de weer! Terwijl de toehoorders van de lessen van Jezus allemaal naar huis gingen, was er Eén die dat niet deed: de Meester Zelf. Hij gunde Zich geen nachtrust, maar ging omhoog, de Olijfberg op. De Olijfberg is een deel van de kleine bergketen ten Oosten van Jeruzalem, en is even hoger gelegen dan de berg zelf. De naam: ‘ de berg der olijven ‘ stamt uit de tijd dat de berg zelf helemaal met olijfbomen begroeid was. ( vgl 2 Sam. 15 : 30 ) De reden waarom Jezus deze berg opkom wordt niet vermeld, maar is ongetwijfeld omdat Hij alleen wilde zijn om tot Zijn Vader te bidden. Dat deed Hij vaker ( Joh. 6 : 15 / Marcus 6 : 46 / Lucas 21 : 37 / Lucas 22 : 39 – 46 ) Jezus zocht de rust en stilte op om uitgebreid met Zijn Vader te kunnen spreken, nu de tegenstand van Joodse zijde steeds intensiever werd. Voor de aandachtige lezer blijkt duidelijk waar de Heere Jezus Zijn kracht vandaan haalde: uit het gebed en de gemeenschap met Zijn Vader. 

Vroeg in de morgen bleek dat Jezus opnieuw in de tempel aanwezig was om het volk te onderwijzen. Lucas vertelde dat Jezus dit meer deed, met name ook tijdens de laatste tijd vóór Zijn sterven. Zelfs zo vroeg in de morgen kwamen er al mensen naar de tempel om naar Jezus te luisteren. Er wordt niet meegedeeld hoe lang dit onderwijs duurde, maar plotseling werd de Meester abrupt onderbroken. De Joodse geestelijk leiders mengden zich in het gebeuren. Dit is de enige plaats in dit evangelie waarin er sprake is van ‘ schriftgeleerden ‘ , waarschijnlijk vanwege hun beroep op de wet ( vs 5 ).

Schriftgeleerden waren mannen van de wet, ze hadden die intensief bestudeerd en hadden als taak om de wet aan het volk uit te leggen, en onderwijs uit die wet te geven. Bovendien moesten ze recht spreken in het Sanhedrin. Er waren schriftgeleerden bij, zowel als Farizeeën en Sadduceeën. Schriftgeleerden waren de theologen en kenners van de wet, en de naam Sadduceeën verwees naar de partij waar ze bij hoorden. De laatste groep stond met name bekend als ijveraars voor de Joodse traditie. 

Deze Joodse leiders kwamen tot Jezus en brachten een vrouw mee die betrapt was op overspel. Dat betekent dat zij verloofd of getrouwd was, maar met een andere man seksuele gemeenschap had gehad. Echtbreuk is een zonde waartegen Jezus herhaaldelijk gewaarschuwd heeft. ( Mattheüs 5 : 2 / 19 : 18 / Lucas 16 : 18 ) De farizeeën plaatsten de vrouw in het midden van de kring van toehoorders die zich rondom Jezus had verzameld. Zodoende werd alle aandacht op haar gevestigd. 

Met hun komst hadden de Joodse leiders niet alleen Jezus in Zijn onderricht onderbroken, ze namen ook nog eens het woord. Door Hem met “Rabbi” aan te spreken, plaatsten ze Hem naast Zichzelf, omdat ze zelf ook aangesproken werden met deze titel. Vervolgens spraken ze nadrukkelijk de schuld uit die de vrouw had. Ze was betrapt op het plegen van overspel. Ten overvloede spraken ze dan nog uit dat het op heterdaad was. Het zwakke punt in hun aanklacht was, dat ze de man met wie de vrouw overspel pleegde helemaal niet meegenomen hadden. Daaruit bleek dat het hun helemaal niet om de schuldigen te doen was, maar om Jezus, zoals Lucas later ook op zou merken. ( vs 6 ) 

Naast de aanklacht noemden de farizeeën en schriftgeleerden het gebod dat haar schuldig verklaarde, én het vonnis dat overeenkomstig dit gebod uitgesproken diende te worden. Ze wezen op de voorschriften van Mozes. ( Leviticus 20 : 10 / Deut. 22 : 22 – 24 ) Deze geboden gaven het onomstotelijke bevel dat aan zulke mensen de doodstraf door stenigen uitgevoerd moest worden. Dat de Joodse leiders alleen maar spreken over tas toiautas ( zulke vrouwen ) was opnieuw een zwak punt in hun aanklacht. Ze moesten kennelijk niets van vrouwen hebben! Op deze manier maakten de Joodse leiders dit gebeuren tot een improvisorische rechtspraak. Ze waren zelf de aanklagers, de vrouw was de aangeklaagde en met de vraag die ze stelden wierpen ze de Heere Jezus op als rechter. “ Wat zegt U? Wat is Uw uitspraak? “ vroegen ze nadrukkelijk. 

Lucas deelt ons mee dat het de bedoeling van de geestelijk leiders was om Jezus te verzoeken. Hun vraag was een strikvraag die gesteld werd met de opzet om op die manier een aanklacht tegen Jezus in te kunnen dienen. Dat hadden ze al vaker geprobeerd! ( Matth. 12 : 10 / Matth. 22 : 15 – 22 / Lucas 11 : 54 / Lucas 23: 2, 10, 14 / Lucas 23 : 22 ). Maar deze keer was hun list heel zorgvuldig opgezet. Welk antwoord de Heere Jezus ook zou geven, in beide gevallen zou Hij in de val lopen. Wanneer Hij in overeenstemming met de wet de vrouw zou willen laten stenigen, dan konden ze Hem bij de Romeinen aanklagen vanwege de overtreding van het gebod dat geen enkele Jood iemand ter dood mocht brengen. ( Joh. 18 : 31 ). Wanneer Jezus de vrouw vrij zou spreken door haar onschuldig te verklaren, dan zou Hij de wet van Mozes breken en was Hij op grond daarvan Zelf des doods schuldig. 

Maar Jezus zei niets terug. Hij boog zich neer en schreef met Zijn vinger op de grond. Het kan niets bijzonders geweest zijn, anders had Johannes dat vermeld. Waarschijnlijk schreef Hij niets concreets, dat betekende dat Hij geen oordeel wilde vellen. Mogelijk wilde Hij hen wel herinneren aan Jeremia 17 : 13 waar staat dat mensen die afwijken van Gods wetten in de aarde geschreven moesten worden. Toch lijkt het aannemelijker dat Jezus op een tactische manier de aandacht van de mensen van de vrouw af wilde leiden, die op een pijnlijke wijze  in de volle aandacht werd geplaatst. Onwillekeurig lette iedereen op de gebeurtenissen, en keek toe hoe Jezus op dit drama zou reageren. Opnieuw deed Jezus alsof de hele zaak Hem niet aanging. Hij keek de Joodse leiders niet uitdagend aan, maar maakte hen met Zijn hele houding duidelijk dat Hij ze tijd gaf om tot zichzelf in te keren, en na te denken. Jezus bevestigde weer eens dat Hij niet naar de wereld gekomen was om die wereld te veroordelen, maar om haar te behouden en te redden. ( Johannes 3 : 17 / 5 : 45 / 8 : 15  / 12 : 47 ) 

En de woorden van Jezus troffen doel. De Joodse leiders begrepen de strekking van Jezus` woorden en daarmee de consequentie voor henzelf. Hun eigen geweten deed hen beseffen dat ze niet zonder zonde waren. De één na de ander zag in dat de strijd verloren was, en zich in feite tegen zichzelf gekeerd had. Het werd een beschamende aftocht. Het pleitte nog een klein beetje voor hen dat de oudsten het eerst tot bezinning kwamen en er vandoor gingen. Ineens had niemand nog iets te zeggen, ze dropen allemaal af, en lieten Jezus alleen. Ze hadden er ook helemaal geen belangstelling meer voor om de vrouw nog naar de Romeinen te brengen, om haar vonnis alsnog af te dwingen. En zo bleef de vrouw helemaal alleen achter, met de Heere Jezus. 

Toen richtte de Heere Jezus Zich op uit Zijn gebogen houding. Hij deed net alsof Hij er geen erg in had dat iedereen er vandoor was gegaan, en vroeg de vrouw waar haar beschuldigers gebleven waren. “ Vrouw, waar zijn deze aanklagers van jou? “ vroeg Hij. “ Is er niemand overgebleven die je beschuldigt? “ “ Niemand Heer “ antwoordde de vrouw. Wat een ironische situatie! Hoewel ze allemaal de vrouw veroordeeld hadden, was er niemand bereid om het vonnis uit te voeren. Met dit feit trokken ze hun veroordeling in. 

De vrouw sprak Jezus eerbiedig aan met Heer. Hiermee erkende ze Hem als rabbi. Ze gaf het oordeel als het ware aan Hem over. Jezus maakte haar duidelijk dat Hij haar niet ging oordelen, maar Hij vermaande de vrouw wel om niet door te gaan met haar verkeerde leefwijze. De oude handschriften tonen aan dat het voorval van de overspelige vrouw niet in de loop van het verslag thuishoort. Jezus bekritiseert de Joodse religieuze leiders, die van anderen een correct gedrag eist dat ze zelf niet op konden brengen. Hun gedrag was helaas vol bedrog en ze gebruikten deze vrouw om hun eigen kwade plannen uit te voeren.Wie Jezus volgen, weten dat ze niet op aarde zijn om te zondigen, maar om God groot te maken. Wie geen overspel pleegt, en leeft volgens de Goddelijke wet, hoeft ook nooit spijt of berouw te hebben van een zonde die hij of zij niet gedaan heeft!