Het hooglied van Salomo
De titel van het boek Hooglied is ontleend aan de titel “ das Hohelied “ de vertaling die Luther het boek in zijn Lutherbibel gegeven heeft. In het Hebreeuws luidt de titel: “ Sjier Hasjiriem “ het lied der liederen. De herhaling in het Hebreeuws dient om een superlatief aan te geven. Het geheel van het Hooglied is geen verzameling religieuze gezangen zoals de psalmen, maar het gaat om een kunstig lied, een liefdeslied.
In de Hebreeuwse canon maakt het boek deel uit van de vijf Feestrollen en werd gelezen tijdens het Pesachfeest. Deze keuze was door de rabbijnen gemaakt omdat ze in het begin van dit Bijbelboek een verwijzing zagen naar de uittocht uit Egypte. De ingewikkelde stijl van het boek, met zijn vele onbekende woorden maken het Hooglied tot één van de moeilijkste boeken van het Oude Testament.
Het eerste vers lijkt koning Salomo als auteur van het boek te presenteren. De overlevering zegt dat het boek na de regering van Salomo tot stand gekomen is. Dat zou betekenen dat een redacteur alle verzamelde gedichten van Salomo bijeengebracht heeft, zoals dat ook met de Spreuken gedaan is.
Opvallend feit in het Hooglied is dat het boek, behalve Jeruzalem, een groot aantal Noord- Israëlitische plaatsen noemt. Het is niet duidelijk of de beschreven gebeurtenissen ook werkelijk in het Noorden van Israël plaatsvonden, of dat het boek daar ook geschreven is. Het zou goed mogelijk zijn dat deze plaatsen genoemd worden om hun mooie ligging en het feit dat ze erg goed bij de beschrijvingen passen. Alles bij elkaar genomen zijn er niet genoeg feiten om een conclusie te kunnen trekken over de geografische context van het boek het Hooglied.
Zowel de Joodse als de christelijke traditie ging er lange tijd vanuit dat een Bijbelboek niet zo rechtstreeks over de seksualiteit en de lichamelijke liefde zou kunnen spreken. Meestal zag men er de zinspeling in op de relatie tussen Israël en de Heere of tussen de kerk en Christus. Het boek is ook geïnterpreteerd als een allegorie van de zoektocht naar de wijsheid, voorgesteld door de geliefde. ( Zie Hooglied 8 : 2 ) Er bestaat ook een lezing van het boek die allerlei teksten in relatie brengt met de maagd Maria.
Er zijn allegorische uitleggers die zich storen aan het prijzen van de fysieke schoonheid en de verwijzingen naar de seksuele verhoudingen in het boek. De profeten uit het Oude Testament hebben weliswaar de relatie tussen Israël en God met de echtelijke verhouding tussen man en vrouw vergeleken, maar ze hebben hier nooit – zoals in het Hooglied – een verwijzing naar de echtelijke intimiteit aan verbonden. Als het in een bijbeltekst van het Oude Testament om een allegorie gaat, wordt dat door de Bijbeltekst ook als zodanig gebracht. Bovendien wordt de uitleg erbij gegeven. ( Jesaja 5 / Ezechiël 16, 17, 23 / Johannes 15 ) Dat gebeurt niet in het Hooglied.
Het Hooglied: een vertelling waarin Salomo de geliefde is. Volgens deze interpretatie vertelt het Hooglied de geschiedenis van Salomo en van het meisje uit Sulem ( Hooglied 7 : 1 ) aan het begin van zijn regering. De tekst uit Hooglied 3 : 6 – 11 ) zou het huwelijk van Salomo met dit meisje beschreven hebben. Het Hooglied bezingt de exclusieve liefde tussen een man en zijn vrouw. ( 2 : 16 / 6 : 9 / 8 : 12 ) Het leven van Salomo met zijn vele vrouwen is daar helaas maar een zwak voorbeeld van geweest. We kunnen hier en daar in het Hooglied een venijnige, verhulde kritiek aan zijn adres ontdekken. ( 6 : 8, 9 / 8 : 11, 12 ) Deze teksten geven opnieuw het vermoeden weer dat de teksten door een redacteur zijn samengesteld.
Het Hooglied als een vertelling met meerdere hoofdpersonen. In deze interpretatie zou het meisje uit Sichem haar liefde hebben verklaard aan een herder aan wie zij was beloofd. Maar koning Salomo probeerde haar te verleiden en in zijn harem op te nemen. Het meisje weerstond hem en de koning gaf haar uiteindelijk op en liet haar trouwen met de man van haar hart. Het Hooglied zou dus als doel hebben de trouw te prijzen van het meisje uit Sulem aan haar geliefde, ondanks de verleidingspogingen van de koning. Het huwelijk van hoofdstuk 3 zou dat van Salomo met een buitenlandse prinses zijn.
Het poëtische karakter van de tekst die rijkelijk gebruik maakt van een beeldend taalgebruik zorgt ervoor dat we niet altijd precies weten wat er bedoeld wordt. We lezen in het Hooglied ook vaak beschrijvingen die bewust heel vaag gehouden worden. Je zou kunnen zeggen dat het Hooglied een serie impressionistische schilderijen bevat waaraan elk echtpaar zich kan spiegelen.
Veel beelden uit het Hooglied zijn aan de natuur ontleend. Beschrijvingen van landelijke taferelen vergroten de charme van het onderwerp. Het Hooglied getuigt van een grote verfijning en elegantie. Door te benadrukken dat het doel van de seksualiteit de exclusieve liefde is die een man en een vrouw onlosmakelijk met elkaar verbindt, verzet het Hooglied zich tegen het idee dat het spreken over dit onderwerp taboe moet zijn. Maar het verzet zich ook tegen de excessen in de huidige hedonistische samenleving.
In ons geloof van de Goddelijke herkomst en van de geestelijke opvatting van het Hooglied worden we bevestigd door het getuigenis van de Joodse kerk zowel als van de christelijke kerk. Het Hooglied is bijzonder omdat Gods naam er niet in voorkomt. We vinden er geen uitdrukkingen in van christelijke gebeden, van de godsdienst, of iets van de onmiddellijke openbaring. Joodse leraren schrokken er voor terug om hun leerlingen deze Bijbelrol voor hun 30ste levensjaar te laten lezen.
Al met al is het boek Hooglied met behulp van de vele trouwe gidsen die er zijn voor het begrijpen van dit boek, een heldere en krachtige straal van hemels licht, zeer geschikt om onze bekendheid en omgang met de Heere God te verbeteren. Het is een gelijkenis, die Goddelijke dingen moeilijker maakt voor wie niet van de Heere houdt, maar duidelijker en mooier voor mensen die Hem boven alles liefhebben. De beste sleutel tot dit Bijbelboek is psalm 45 die we in het Nieuwe Testament op de Heere Jezus Christus toegepast zien. ( Bronnen: SB, SV, NBV, MH )