Rome ( 2 )

De gebouwen rondom de immense Sint Pieterbasiliek vormen een wereld op zich, een fantastisch en buitengewoon bouwcomplex van meer dan 11.000 kamers, zalen, musea, galerieën, bibliotheken, kapellen, gangen, hofjes en tuinen die vol staan met kunstschatten uit alle denkbare perioden van de geschiedenis.  Er bestaat geen kunstenaar sinds de Renaissance die in Rome geen kunstwerk van formaat achtergelaten heeft. De kunstwerken, schilderijen en voorwerpen worden tentoongesteld in lange gangen waar de muren bekleed zijn met goudbrokaat. Hoewel alles zonder meer geweldig mooi is, zijn er topstukken in de collectie.

Zo hangt er in één van de lange gangen die naar de Sixtijnse kapel voeren een enorm wandtapijt met een weergave van de opstanding van de Heere Jezus. Aan de ene kant zie je Jezus, aan de andere kant de Romeinse soldaten die vol ontzetting wegvluchten.

De kunstenaar heeft een bijzondere techniek gebruikt om de ogen van Jezus uit te tekenen. Waar je je ook in de gang bevindt, de ogen kijken je aan. Dat is met een bijzondere techniek gedaan, niemand weet precies welke. En dan is er de Sixtijnse kapel. Deze bijzondere kapel werd tussen 1475 en 1483 in opdracht van paus Sixtus IV gebouwd. De paus gaf de beste schilders van zijn tijd – Perugino, Botticelli, Ghirlandaio en Cosimo Roselli – de opdracht om twee perioden uit de Bijbel vast te leggen, één uit het Oude en één uit het Nieuwe Testament. Je ziet aan de ene kant van de Sixtijnse kapel het leven van de Heere Jezus uitgebeeld, aan de andere kant het leven van Mozes. 

De geschiedenissen lopen parallel, maar de levensloop is tegengesteld aan elkaar. De autobiografische tekeningen beginnen aan de ene kant van de kapel met de reis van Mozes naar Egypte, en aan de andere kant met de doop van de Heere Jezus in de Jordaan. 

Daarna volgt Mozes met de dochters van Jethro, en aan de andere kant de verzoeking van Jezus in de woestijn. Terwijl Mozes in zijn woestijnperiode een vrouw kreeg, moest Jezus tegen alles wat zich hier op aarde bevond weerstand bieden. 

Daarna volgt de doorreis door de Rode Zee, cq de roeping van de eerste discipel van Jezus aan de andere kant. 

Dan de wetgeving op de Sinaï, Mozes die de stenen tafelen in stukken breekt terijl  hij ziet dat het volk van Israël het gouden kalf aanbidt. Aan de andere kant de Bergrede, een schitterende weergave van Rosslli. 

Botticelli heeft de ondergang van Dathan en Abiram voor zijn rekening genomen, terwijl Petrus bevrijdt wordt uit de gevangenis. 

De fresco`s worden afgesloten met de dood van Mozes, en met het Laatste Avondmaal. 

In 1508 heeft paus Julius II – die steeds nieuwe bouwplannen had – een jonge veelbelovende beeldhouwer, Michelangelo de opdracht gegeven om het plafond van de Sixtijnse kapel te versieren met kunstwerken. Deze ongelooflijk intensieve en grote opdracht kreeg hij in 1508 en heeft hij op Allerheiligen van het jaar 1512 voltooid. 

Het was een immense opdracht! Een oppervlakte van 800 kubieke meter die ook nog eens een ronding naar binnen vormde, moest hij met mooie fresco`s versieren. 

Deze uitdaging heeft Michelangelo briljant aangepakt. Hij gebruikte een oplossing die zijn genialitiet en meesterschap ten volle tot hun recht lieten komen. 

Michelangelo schilderde het plafond van de kapel zodanig dat er een tweede architectuur onstond waarbij het leek alsof de figuren driedimensionaal werden. En dat in die tijd, ongelooflijk. Het lukte Michelangelo om schilderkunst, beeldhouwkunst en architectuur op een ongeévenaarde manier met elkaar te combineren. Terwijl hij de ronding van het plafond gebruikte om de indrukwekkende personages die hij wilde maken, een bijzonder dynamische uitstraling te geven. 

Centraal in de plafondschilderingen staan negen verschillende scènes met episoden uit het Bijbelboek Genesis. 

Elke scène vormt een  voorstelling van de schepping. Het ontstaan van het licht, de schepping van de zon, de maan, en de groene planten werden door Michalangelo bijzonder beeldend geschilderd. De scheiding van land en water, en ten slotte de schepping van de mens zijn niet minder mooi en indrukwekkend gelukt.  Michelangelo heeft dat allemaal gedaan door met een simpele aanraking van zijn vingertoppen de verf zodanig op de hemelsblauwe ondergrond neer te leggen dat Adam en Eva, en alle andere beeltenissen ontstonden. 

Na de schepping van Eva volgt de weergave van de eerste zonde. Deze scène wordt door de Boom van kennis van goed en kwaad in tweeën gedeeld. Je ziet dat de slang zich om de boom windt en Adam en zijn vrouw probeert te verleiden. Rechts van de boom heeft Michelangelo de vlucht uit het paradijs vastgelegd. 

In chronologische volgorde heeft de kunstenaar na de zondeval het offer van Noach en de zondvloed vastgelegd. 

Ten slotte zie je de dronkenschap van Noach die eindigt met schetsen die de bitterheid van de zonde en de slechtheid van de menselijke natuur voorstellen.  

Profeten en apostelen zijn in verhouding tot de andere schilderingen de grootste figuren die Michelangelo uitgebeeld heeft. De kunstenaar heeft deze mannen zittend op rechterstoelen uitgebeeld. Om hen heen zweven engelenfiguren. 

23 jaar nadat Michelangelo dit kunstzinnige indrukwekkende werk voltooide, heeft hij nog een schildering aan het geheel toegevoegd: die van het laatste oordeel. Dat heeft hij gedaan terwijl de christelijke wereld zich door de Reformatie van Maarten Luther uitéén scheurde. 

Heeft Michelangelo geweten van de geestelijke strijd die Luther doorstond? Hoe het ook zij, het is een ongelooflijk indrukwekkend geheel geworden. Jezus neemt een centrale plaats in, niet  langer als de liefdevolle Heiland, maar als de Rechter van hemel en aarde.  Michelangelo heeft Hem staande uitgebeeld, met zijn rechterhand hoog opgeheven. Je hoort Hem – volgens de Italiaanse informatie die ik lees in de reisgids –  haast uitroepen: ‘ Ga weg van Mij jullie die de ongerechtigheid werken! ‘ 

Maria staat aan Zijn zijde, en stelt de oprechte verhouding voor die er is tussen Christus en de mensheid die in Hem gelooft. In de hofhouding om Christus heen bevinden zich profeten, apostelen, en martelaren. Aan Zijn rechterhand de uitverkorenen, aan Zijn linkerhand de verdoemden. 

Overal engelen met trompetten, en uiteindelijk ook de opstanding uit de doden. Je ziet een groep engelen in het midden die het Boek openen waaruit iedereen geoordeeld zal worden. Je ziet ook geopende graven, en de doden die weer op staan. 

De uitverkorenen stijgen op naar de hemel, terwijl boze geesten dit hele tafereel machteloos moeten aanzien. 

Aan de zijkanten van de kapel zijn banken, waarop je kunt zitten om het geheel van de kapel op je in te laten werken. Het is erg indrukwekkend. 

Als de paus zich tot gebed wil begeven wordt de kapel gesloten. De kapel wordt ook gesloten wanneer er een nieuwe paus gekozen wordt. Na dit zogenoemde conclaaf worden de stembriefjes verbrand. Als er geen keuze gevallen is, en de stemming negatief uitvalt, komt er zwarte rook uit de schoorsteen van de kapel. Is er een nieuwe paus gekozen dan is de rook wit. 

Wie zich realiseert hoeveel moeite en inspanningen mensen als Michelangelo zich getroost hebben om dit alles te scheppen, denkt onwillekeurig dat het wel mensen geweest moeten zijn die de Bijbel door en door kenden. Hoe hadden ze anders alle details zo mooi en vol emotie weer kunnen geven. 

We zitten wat, en praten wat.
Dan staan we op en gaan verder.