Richteren 4
In dit spannende richterverhaal ontmoet de lezer verschillende personages die een belangrijke rol spelen bij de overwinning van Israël op een vijandelijke overheersing. Deborah, Barak en Jaël.
Na de dood van Ehud begonnen de Israëlieten weer dingen te doen die de Heere slecht vond. Om die reden zorgde de Elohim ervoor dat het volk verslagen werd door koning Jabin van Kanaän. Jabin was een machtig man, hij regeerde vanuit de stad Hazor. Zijn leger was sterk bewapend met 900 ijzeren strijdwagens die onder leiding stonden van Sisera. In de twintig jaar dat Jabin regeerde hadden de Israëlieten het niet best. De koning was een echte potentaat die zijn onderdanen veel belastingen oplegde. De Israëlieten riepen onder zijn brute overheersing naar God om hulp. Want Sisera, de krijgsoverste was uiterst wreed. Hij behoorde tot het volk van de Shardana – de Filistijnen, een zeevolk dat afkomstig was uit de omgeving van Sardinië. Strijders van de Shardana deden vaak dienst als huurlingen en waarschijnlijk was het leger van Sisera een dergelijke macht.
De situatie zag er dus niet bepaald rooskleurig uit. De verhaallijn van Richteren 4 verspringt na de beschrijving van de situatie in Israël, er komt een vrouw in beeld, Deborah. Zij was een profetes en richter. In lijn met wat er in het Oude Testament gangbaar en respectvol was, wordt ook de naam van haar man genoemd, Lappidot. Tussen Rama en Efraïm, in het bergland van Bethel, gaf Deborah oordelen door aan de Israëlieten wanneer die bij haar kwamen om recht te laten spreken. Deborah kreeg van de Heere de opdracht om Barak, de zoon van Abinoam te laten komen. Namens de Heere, de God van Israél, gaf zij hem de opdracht om een legermacht van 10.000 soldaten te mobiliseren uit de stammen van Naftali en Zebulon. Plaats van verzameling was de berg Tabor, aan de noordoostkant van het strategisch gelegen dal van Jizreël. Niemand minder dan de Heere zelf zou Sisera ertoe aanzetten om zijn troepen te verzamelen in de vlakte, bij de wadi Kison. De uitkomst van de strijd stond al vast: Sisera zou overgegeven worden in de hand van Barak.
Je zou denken dat Barak ontzettend blij was met dit mooie nieuws van Deborah: de vijand zou eindelijk verslagen worden! Het land bevrijd. Maar niets was minder waar. Barak was bang en had totaal geen moed om zoveel actie te ondernemen. ‘ Ik ga alleen als u meegaat. ‘ zei hij tegen Deborah. Anders peins ik er niet over om aan zo’n hachelijke onderneming te beginnen’.
Deborah verzekerde Barak dat ze met hem mee zou gaan, hoewel het ongebruikelijk was dat een vrouw op het slagveld zou verschijnen. Het zou hem echter wel wat kosten. De overwinnings-eer zou niet naar hem gaan, maar Sisera zou overgegeven worden in de hand van een vrouw. Binnen de cultuur van het Oude Nabije Oosten, waarin eer en schaamte een grote rol speelden, was het een schande wanneer een man bij zoiets belangrijks en eervols als oorlogvoeren door een vrouw zou worden overtroefd. De loop der gebeurtenissen zouden Barak zijn eer als krijgsoverste kosten.
Het lijkt erop dat Baraks angst voor de overheerser groter was dan zijn eergevoel, want hij deed niets voordat Deborah opstond en met hem meeging naar Kedes. Barak op zijn beurt mobiliseerde de troepen zoals Deborah hem gezegd had. De reactie van Deborah was niet zomaar de reactie van een dappere vrouw. Deborah was gehoorzaam aan de oproep van de Heere. Zij vond gehoorzaamheid en vertrouwen op God het allerbelangrijkste aspect van het geloof. Daarnaar sprak en handelde zij. Ze vertrouwde op Gods hulp, hoe moeilijk in ingewikkeld de omstandigheden ook waren. Wie handelt in gehoorzaamheid aan JHWH mag op Zijn bijstand rekenen. Een twijfelende menselijke reactie houdt de Heere niet tegen in Zijn heilshandelen, of in Zijn plannen met de wereld. Maar een wijfelende houding van de mens heeft wel consequenties voor hemzelf. Zo was het ook hier.
Als een soort onderschrift naar de aanloop van de strijd met Sisera, komt de persoon van Cheber nu voor het voetlicht. Hij was een afstammeling van een zwager van Mozes, een Keniet. Hij woonde als een soort bedoeïne in de buurt van Kedes. In afzondering van zijn stamgenoten, dat betekende een kwetsbare positie in de gevaarlijke woestijn. Het wordt spannend, je vraagt je onwillekeurig af waarom Cheber hier woonde en wat zijn rol zou zijn in het verhaal.
De wrede Sisera hoorde het nieuws over de mobilisatie van het leger van Israël. Op de berg Tabor krioelde het van de soldaten. Dat beloofde niet veel goeds. In allerijl mobiliseerde Sisera zijn leger ook. Negenhonderd ijzeren strijdwagens reden furieus de vijand tegemoet.
Deborah vertoonde geen spoortje van angst. ‘Kom op! ‘ zei ze tegen Barak. ‘ Vandaag zal de Heer ervoor zorgen dat je Sisera verslaat. Hij zal je helpen. ‘
En zo was het ook. Barak rende heldhaftig – in de kracht van de Heer – de berg Tabor af, met tienduizend soldaten in zijn kielzog. En de Heere zaaide paniek in de harten van de vijand. Sisera- die zelf natuurlijk boven op een strijdwagen stond – sprong van zijn wagen af en rende ervandoor. Barak achtervolgde het leger met de strijdwagens en doodde alle soldaten, er bleef niemand van de vijand in leven. Alleen Sisera.
Hijgend van uitputting rende Sisera door de velden. In zijn poging het er levend vanaf te brengen vluchtte hij niet naar zijn thuisbasis Charoset Haggojim, maar hij ging precies de andere kant op. Op zijn vlucht passeerde hij de tent van Jaël, de vrouw van de Keniet Cheber. Hij wist dat Cheber een vriend van koning Jabin was. Daar was hij veilig. Jaël zag Sisera aankomen, liep hem tegemoet en nodigden hem uit om binnen te komen. Dat was uiterst ongepast voor die tijd, maar nood brak wet. Sisera was in levensgevaar en zocht een schuilplaats op een plek waar niemand hem zou zoeken.
Dolblij rende Sisera de openstaande tent binnen, en liet zich door Jaël onder een deken verstoppen. Daar lag de dappere legeroverste, bang als een kind. Nog nahijgend van de vlucht zei Sisera dat hij versmachtte van dorst. Hij vroeg een beker water, maar Jaël gaf hem melk te drinken. De goede verzorging kalmeerde de doodsangst van Sisera.’ Wil je op wacht gaan staan voor de tent, dan kan ik even wat uitrusten; hijgde hij nog na. Jaël knikte, dat zou ze doen. Ze zou zeggen dat er niemand in haar tent was, mocht iemand daarnaar vragen.
Sisera viel uitgeput in slaap. Hij was te goed van vertrouwen geweest. Tegen alle verwachtingen in nam Jaël een hamer en een tentpin, en sloeg die met een ferme klap dwars door het hoofd van Sisera heen. De legeraanvoerder van de Filistijnen was in een keer morsdood.
Jaël wachtte met kloppend hart op de dingen die zouden komen. Het duurde niet lang of ze zag opnieuw een man aan komen rennen. Het was Barak die het leger eerst tot aan zijn thuisbasis achtervolgd had om een schitterende overwinning te behalen. Sisera had hij echter niet gevonden. Vastbesloten hem te vinden, was hij teruggegaan. Zo passeerde ook Barak de tent van Jaël. Opnieuw liep Jaël een krijgsman tegemoet. ‘ Ik zal u die man laten zien die u zoekt. ‘ zei ze.
Tot zijn ontsteltenis zag Barak zijn vijand dood liggen met een pin dwars door zijn hoofd geslagen. Hij kon zijn ogen niet geloven dat een vrouw dit voor elkaar gekregen had, maar de Heere had de woorden van Deborah vervuld.
Die dag zorgde God ervoor dat Jabin de strijd verloor van de Israëlieten. Door de zege die ze behaalden kregen de Israëlieten hernieuwde moed om hun overheersers tegen te staan. Iedereen ging in het verzet, en uiteindelijk konden ze Jabin helemaal verslaan.
Het optreden van Deborah en Jaël is een van de duidelijkste voorbeelden uit het boek Richteren dat God niet alleen mannen, maar ook vrouwen wil inzetten als geestelijk leiders. De God van Israël bepaald hoe en wanneer Hij Zijn mensen inzet. Hij bepaalde in het verleden wanneer de Israëlieten veilig in het beloofde land mochten wonen, en wanneer ze onderdrukt of zelfs verdreven werden. Het ging altijd om gehoorzaamheid aan Hem, en aan Zijn woorden. Het verhaal van de richteres Deborah laat ons ook duidelijk zien dat de redding van God uit totaal onverwachte hoek kan komen.
Wat ons maar al te zeer duidelijk wordt uit dit spannende verhaal is het feit dat mensen die de Heere trouw zijn, naar Zijn wetten leven, en zich door niets of niemand af laten schrikken om Zijn wil te doen, in Zijn kracht tot grote daden in staat zijn.
(1) God and God Alone – YouTube